Terug naar overzicht jaarboek 1994-1995
door Marcel Thys
(Foto: Kasteel Cleydael @Wikpedia)
In een overzichtelijk boekje, uitgegeven door EBES in 1987, ter gelegenheid van een tentoonstelling over Antwerpen en andere kastelen, vonden we een korte geschiedenis van het
Kasteel Cleydael en we nemen die tekst ongeveer volledig over voor kennismaking met dit historisch gebouw.
Volgens de auteur, Paul Arren (°Boom, 8 mei 1941), wordt Cleydael tot de mooiste en best bewaarde kastelen ter wereld gerekend.
Over de oorsprong of de bouwer bestaan er geen aanwijzingen, maar omwille van de ligging kan er wel aan gedacht worden dat de Romeinen daar ooit een campus hebben gehad niet ver van de Schelde. In 1259 moet het waterslot al bestaan hebben met de familie Sanders als bewoners.
Op het einde van de 14de eeuw werden de Sanders wegens onbegrijpelijke redenen onterfd en het ganse leengoed werd aan ridder Geeraert van der EIst geschonken door de hertog van Brabant. Deze Geeraert werd na de slag van Bassweiler gevangen genomen en opgesloten. Ondertussen was er een geweldige twist ontstaan tussen de families van der Elst en Sanders. Joanna van Brabant moest uiteindelijk de partijen dwingen tot verzoening. De
familie van der Elst geraakte in geldmoeilijkheden en Sanders kocht het oude leengoed terug in.
In 1459 werd Corneel Sanders van Hemessen op bevel van Philips de Goede onthoofd, omdat hij was opgetreden als bemiddelaar bij het vierde (geheime) huwelijk van Jacoba van Beien met Frank van Borselen. Al de goederen van Sanders werden in beslag genomen en Cleydael werd toegewezen aan Antoon, bastaard van Bourgondië. Deze stierf in 1498 op het kasteel.
Cleydael bleef dan onbewoond en geraakte in verval. In 1465 bracht jonker Adriaen Sander, heer van Blaesveld en van Cleydael, de relikwie van St.-Leonardus mee vanuit Noblac (Frankrijk) naar Aartselaar. In 1518 werd het kasteel gerestaureerd door de toenmalige eigenaar Pieter van der Straeten. In 1537 werd het aangekocht door Antonio del Rio. Toen Alva door Philips II naar de Nederlanden werd gezonden, herinnerde del Rio zich zijn
Spaanse afkomst en aanvaardde het onpopulaire ambt van penningmeester van de kas der inbeslagnemingen. De strengheid, waarmee hij zijn opdracht vervulde, deed de ontevredenheid van het volk losbarsten en de gevolgen waren verschrikkelijk voor Cleydael.
Het kasteel werd geplunderd en alles wat te zwaar was, werd aan diggelen geslagen. Del Rio vluchtte naar Spanje. Het kasteel werd gerestaureerd door Gillis Eyckelberghs. Hij moest in 1585 naar Duitsland vluchten, omdat hij het Calvinisme genegen was. Vanaf 1614 begint een lange opvolging van eigenaars die langs vrouwelijke zijde doorloopt: van de Cruyce, Peeters, de Stier, van Havre, de Bergeyck, Guiette, Frank.
Na de Eerste Wereldoorlog kocht de Antwerpse reder
Christiaan Sheid het oude riddergoed. Hij liet het in de vijftiger jaren opknappen en zijn weduwe woonde er tot aan haar dood. Haar kleinzoon wil het domein als golfterrein inrichten, maar zijn plannen voor het kasteel zijn niet duidelijk. Het opzet zou op tegenstand stuiten. Volgens het provinciaal vademecum dateert de onderbouw van het kasteel uit 1350, de overige gedeelten uit de 16de en 17de eeuw. Het neerhof vormt een schilderachtig gebouwencomplex in Brabantse bak- en zandsteenarchitectuur. Geografisch ligt het kasteel Cleydael aan de Struisbeek, die ontspringt op het Oosterveld (Mortsel-wilrijk) en van Kleine Struisbeek verandert in Grote Struisbeek om dan bij Cleydael de Bovenvliet te worden, en als Benedenvliet ten zuiden van de Sint-Bernardusabdij in de Schelde uit te monden.
We vernamen nog van onze medewerker Lode Merten dat de Vliet bevaarbaar is tot in Hemiksem, zodat er ooit platbodems de keramiekfabriek van Gilliot konden bereiken.
