Terug naar overzicht jaarboek 1994-1995
door Marcel Thys
(Foto: Pierstraat @Google maps)
Al verscheidene weken wordt er op de A 12, tussen Antwerpen en Boom op grondgebied Aartselaar, duchtig gewerkt om het kruispunt van de Pierstraat te beveiligen door een tunnel.
Het staat op een groot bord duidelijk aangegeven waar het om gaat, maar wat de naam “Pierstraat” juist betekent, is al een probleem op zichzelf. Toch willen we trachten voor onze leden over die straat en haar betekenis iets mee te delen, want daar hangt een heel stuk oude geschiedenis aan vast.
Dankzij een zeer verdienstelijk boekje over de parochie Aartselaar, vroeger Artselaer1Andere oude benamingen zijn ondermeer: Serlaer: 1247, Aerschelaer: 1309, Aertselaer: 1432 en 1720, Aertse laere: 1495 en Aertzelaere: 1560. , kwamen we te weten dat het gehucht in kwestie al in 1302 over een kerkje (kapel) zou beschikt hebben dankzij de familie Berthout van Mechelen en dat het in 1309 werd afgescheiden van de moederparochie Kontich, die zeer uitgestrekt was. Voor die afscheiding moesten er duidelijke grenzen getrokken worden, die schriftelijk werden vastgelegd aan de hand van bestaande beken, wegen en woningen.
Gaven toelating tot de afscheiding:
1) de bisschop van Kamerijk, Philippus de Merigny
2) de abt van Lobbes, genaamd Jacob, als patroon rechthebbende over de oude kerk van Kontich
3)de toenmalige pastoor van Kontich, genaamd Nicolaus. De grenslijnen werden vastgelegd door de abt van Lobbes en de pastoor van Kontich. Namens de bisschop van Kamerijk zijn in
1309 opgetreden: Hendrik, deken van het Mechels kapittel van Sint-Rombouts en Jan van Malre, monnik der abdij van Sint- Bernaerts.
De huidige grenzen van de gemeente Aartselaar komen nog altijd ongeveer overeen met wat er in 1309 werd bepaald (met een grenspaal op de Grippe) en we mogen wel zeggen dat dit
gebied een eerbiedwaardige ouderdom heeft. We vinden daar nog altijd een aantal beken, die in mekaar samenvloeien om langs de Vliet in de Schelde terecht te komen.
Eén van die beken draagt de uitzonderlijke naam van “Mandoerse beek”, waarin het Keltische woord “mandara ” is terug te vinden, volgens de taalkundigen. Deze beek ontstaat in Reet. Deze baan heeft vroeger over praktisch gans haar lengte de naam “Pierstraat” gedragen, wellicht omdat ze vanuit Kontich uitkwam op de pier, het oude Lobbesveer. Het uitgestrekte gebied van Kontich was in de 7de eeuw al tot graafschap verheven. De heilige Reinhilde, dochter van graaf wiltger en diens echtgenote, de heilige Amelberga, schonk al haar goederen aan de benedictijnerabdij van Lobbes in Henegouwen, waar haar vader was ingetreden.
Vandaar komt het patroonsrecht van deze abdij over gans de streek tot aan het veer van Hellegat, het Lobbesveer.2Het uitgestrekte gebied van Kontich was in de 7de eeuw al tot graafschap verheven. De heilige Reinhilde, dochter van graaf wiltger en diens echtgenote, de heilige Amelberga, schonk al haar goederen aan de benedictijnerabdij van Lobbes in Henegouwen, waar haar vader was ingetreden. Vandaar komt het patroonsrecht van deze abdij over gans de streek tot aan het veer van Hellegat, het Lobbesveer. te Niel/Hellegat waar een overzet van de vlootbasis der Romeinen zou gelegen hebben.
De Pierstraat begint nu in Kontich vlakbij de E 19, met huisnummer 1 het Sint-Ritacollege en ze loopt in de richting van de A 12. Aan de andere kant van de E 19 gaat de oude Pierstraat tot aan de kerk van
Kontich, maar ze kreeg de naam Drabstraat. Van de naam Pierstraat bestaat ook nog een andere schrijfwijze, namelijk “Peurstraete” in een verkoopakte van 10 september 1412, en in een nog oudere akte van 1148 is er spraak van Puursche, zodat er zelfs gedacht wordt dat de straat doorliep naar Puurs en Dendermonde.
Een andere uitleg voor Pierstraat kan gevonden worden in het feit dat de weg door stenen verhard was geworden. In elk geval zitten we bij de Pierstraat met het probleem dat vele historici het niet eens kunnen geraken over haar juiste betekenis. Komt daar nog bij dat de
oude baan (de kerkweg vanuit Hellegat ) sinds de aanleg van de weg Boom/Antwerpen doorsneden is geworden. Dat is eveneens het geval met de ‘s Heerenbaan van Boom naar Niel, ook een grensbaan en met een andere oude baan aan de Noordzijde van Aartselaar, komende vanuit Hemiksem (Heymissen). Deze baan loopt langs het versterkt kasteel Cleydael over de Struisbeek, verder naar het
gebied Buerstede en Hillaer, om een beetje verder op de plaats “De Grippe” samen te komen met de oude kerkweg Hellegat-Kontich. Deze noordelijke baan staat op het oude plan aangeduid als de baan Hillaer-Kontich, maar ze heet nu Kontichse steenweg vanaf de A 12.
Om dan de driehoek, waaruit Aartselaar bestaat, volledig te maken, moeten we nog een baan vermelden, die onder Cleydael vertrekt en langs het Sincfal en het gehucht “Bijst” de naam “Halfstraat” krijgt en over de Wullebeek en het cijnsgebied Valaereycke aansluit bij de
Pierstraat.
Aan de onderkant van Aartselaar is de Pierstraat dus een deel van de kerkweg vanuit Hellegat , maar ze loopt in Valaereyck naar rechts richting Kontich. Er leiden dus twee wegen naar
Kontich: de bovenste vanuit de Grippe langs het Groeningenhof (nu Kontichse Steenweg) en aan de onderkant de Pierstraat als een deel van de oude kerkweg. De historici zijn geneigd de Pierstraat te aanzien als zijnde van oorsprong Gallo-Romeins en ze gebruiken zelfs de naam “Heirbaan” voor de baan vanuit Hellegat naar Kontich en ook voor de afgetakte baan via Sincfal en Cleydael, langs Hemiksem en Hoboken naar Antwerpen. De Romeinse vlootbasis van Rumst zou dus via Hellegat een verbinding hebben gehad met Antwerpen. Vandaar ook onze belangstelling voor die oude Pierstraat en ook voor Cleydael, het historisch kasteel op grondgebied Aartselaar3Aartselaar is een laerendorp bij uitstek: Luselaer, Hillaer, Vallaer, Heysselaer, Lanckelaer. Een “laar” is een open plaats in een bos..
