Terug naar overzicht jaarboek 1997-1998
(Foto: postkaartenarchief gemeente Boom)
door Marcel Vereycken, secretaris Ten Boome
Woensdag 15 augustus 1923, feest van Onze-Lieve-Vrouw ten hemel opgenomen. Deze maal geen gewone moederkensdag!
Volgens EH. onderpastoor De Wachter is het definitief aftellen begonnen. Gans Boom maakt zich op. Zondag e.k. 19 augustus immers trekt een luisterrijke Maria-ommegang voor de eerste maal door de versierde Boomse straten.
Dit jaar, 1998, herinnert ons aan het 75ste verjaringsfeest van deze heuglijke gebeurtenis. Wij brengen graag hulde aan de pioniers van het eerste uur en evenzo aan hun opvolgers. Onze oprechte dank ook aan de duizenden figuranten die in de loop der jaren gestalte hebben gegeven aan deze Mariale happening die wij nog even in herinnering willen brengen.
Misschien met het risico van onvolledigheid en een zekere subjectiviteit, maar wij zijn van oordeel dat in dit terugblikken een weinig plaats mag voorbehouden blijven voor een beetje nostalgie. Hierdoor worden wellicht anekdotes losgeweekt van bevoorrechte getuigen en acteurs die dan kunnen bijdragen om nog meer en mooier over Boom en de Maria-ommegang te schrijven.
In het voorwoord van het programmaboekje van de Maria-ommegang vinden wij een korte geschiedenis van het ontstaan van de Maria devotie te Boom die zou uitmonden in de Maria-
VOORWOORD
Reeds omstreeks het jaar 650 werd het geloof in onze gewesten verkondigd, zowel door de H.Eligius als door de H. Amandus (641) en door de H. Lambertus (670) en door de H. Willibrordus (760).
De invallen van de Noormannen in de negende eeuw vernietigden alle wat tot dan toe was tot stand gekomen. In de XII de eeuw kwam de H. Norbertus met ordebroeders vanuit het klooster te Antwerpen om aan de bekering van onze streek te ijveren.
De afgodenbeelden, die toen hier vereerd werden, kregen meestal hun plaats aan bomen. De zendelingen zorgden ervoor die beelden weg te nemen en zo mogelijk te verbrijzelen, om ze te vervangen door een Kruisbeeld of een Maria-beeld. Zodra de omstandigheden het toelieten bouwden de gelovigen een kapel en plaatsten het beeld op het altaar. Deze kapellen, later uitgebouwd, dienden dan als eerste parochiekerken.
De beroerde geschiedenis van de parochie, geregeld door oorlog geteisterd, bracht het mee dat alle oude oorkonden verloren gingen. Van een stichting in de oude tijden ontbreken daarom de geschreven bewijzen, maar toch staat het vast dat de Norbertijnen in 1146 te Boom het geloof verkondigden.
De oudste teksten in de onderscheiden archieven spreken altijd van 0.L.Vrouw-ten-Boome, en tot in de XVII de eeuw schrijven de pastoors der parochie altijd onder hun naam : “O. L. Vrouw van Naamloose Boome”.
In 1442 geldt Boom als parochie van eerste klas, titel die nog niet vermeld wordt in de stichtingsakte van de kerk te Reet in 1308. Volgens de overlevering werd hier een stenen Mariabeeldje vereerd, dat bij de oorlogsvoering in de XVI de eeuw, samen met de kerk, vernield geraakte. Volgens een verslag van de gemeentoverheid in 1593 was geheel het dorp, kerk en toren inbegrepen, 17 of 18 jaren vroeger afgebroken of vernield.
De bouwstoffen waren op punten over de Rupel gevoerd om het fort rondom het sas van Klein-Willebroek op te bouwen. Het was de tijd van de zo beruchte Karwaten, de baldadige huurtroepen, die
hier alles vernielden.
Pastoor Andreas Struelens, van Brussel, was in 1610 als deservitor voor Boom en Reet aangesteld. In 1613 herbouwde hij gedeeltelijk de kerk en in 1622 was het werk voltooid. Daarop volgden onmiddellijk “ongehoorde en afschouwelijke baldadigheden”, zoals de landdeken by het kerkvisiet van 13 October 1622 schrijft.
Een jaar later was de geleden schade weer hersteld. In 1616 gaf de pastoor opdracht aan Peter Weleman1Uit een studie een dhr. François van der Jeught blijkt dat de echte naam van de schilder Peeter Cuelemans was. Naar aanleiding van deze studie liet Ten Boome een nota aanbrengen onder het schilderij dat zich nog steeds in de OLV.-Vrouw en Sint-Rochus kerk bevindt. In het jaarboek 2013 werd over deze studie een uitgebreid artikel gepubliceerd. om een schilderij te maken van O.L.Vrouw ten Boom, dat op heden in de dekenale kerk bewaard blijft.. De pastoor wordt er knielend voor de H.Maagd op uitgebeeld.
In 1631 vinden wij de eerste geschreven vermelding van het miraculeus beeld van Maria, dat volgens de overlevering in de Rupel aanspoelde. De verering is nochtans veel ouder. Het schilderstuk van Antoon Struelens, dat in 1616 werd vervaardigd, bewijst immers dat, na de verwoestingen in 1593 vermeld, de devotie tot Maria weer opbloeide. Het kleine beeld werd op de eerste Zondag van iedere maand in processie rondgedragen.
Wij weten met zekerheid dat reeds zeer vroeg talrijke pelgrims van heinde en verre toestroomden voor de begankenis van half-Oogst. Zij kwamen met hun gespan, lieten de wagens op de Antwerpse baan, om met de paarden de omgang te maken. Wanneer in 1763 de baan naar Antwerpen en ook de voornaamste straten alhier gekasseid werden, steeg het aantal bezoekers nog in grote mate.
Wanneer de ellende van de Frans Omwenteling los kwam en de algemene onveiligheid de mensen thuishield, viel de toeloop stil om niet meer te hernemen. Plaatselijk bleef de godsvrucht tot Maria
onverminderd voortleven, want Boom vergeet zijn Beschermster niet.
Uit dankbaarheid voor verkregen weldaden werd in 1923 de MARIA-OMMEGANG ingericht. Het enige doel van deze machtige krachtinspanning is Maria te eren en te danken, ze te bewonderen en ze te doen navolgen in de heerlijke deugden waarvan Zij zo verheven voorbeelden heeft gegeven. Onze beroerde wereld heeft meer dan ooit Maria’s voorspraak nodig. Laten wij vroom het onze bijdragen om de machtige en zo meewarige Hemelmoeder statig te huldigen.
Hoe was de Maria-ommegang opgebouwd? Wij overlopen even de praalstoet die Maria’s leven uitbeeldt zoals hij wordt beschreven in het programmaboekje.
INLEIDING
MARIA VOORSPELD
- Het Aards Paradijs
De engel Uriël spreekt de straf uit aan Adam en Eva opgelegd, doch belooft tevens de verlossing. De duivel zal het menselijk geslacht wel kunnen bestrijden en zelfs schade toebrengen , maar de eindoverwinning zal worden behaald door “het zaad der vrouw”, de Zoon der Onbevlekte Moedermaagd, Jezus Christus.
2) Maria werd ook voorspeld door de profeten
De voornaamste onder hen zijn: Mozes, David, Isaïas, Elias, Jeremias en Johannes de Doper
MARIA VOORAFGEBEELD
Maria werd voorafgebeeld door HH. Vrouwen uit het Oude Testament, die uitblinken door deugden welke wij in de hoogste graad in Maria weervinden. Zij worden vergezeld door maagdekens die de zinnebeelden van deze deugden dragen.
Genadebeeld van Onze-Lieve-Vrouw ten Boom
- Rebecca met gezellinnen
Terwijl Rebecca op weg is naar de bron wordt zij door de dienaar van Abraham herkend als de maagd die God heeft uitverkoren om de vrouw te worden van Isaac, de zoon van Abraham. Zij is de voorafbeelding van Maria in haar gehoorzaamheid en zuiverheid.
Zinnebeelden: zonnebloem en lelie
2) Ruth en de jonge David
Zij is de heldin die om haar uitzonderlijke deugd in het volk Gods wordt opgenomen en onder de vrome vrouwen uit Israëls geschiedenis een eervolle plaats bekleedt. Zij verwierf zelfs de eer onder hare nakomelingen de grote koning David te tellen en aldus de stammoeder te worden van de Zaligmaker. Zij is de voorafbeelding van Maria in naarstigheid en getrouwheid.
Zinnebeelden: bierkorf en klimop
3) Judith, de bevrijdster van het Joodse volk
Zij is een rijke en schone, maar zeer deugdzame jonge weduwe, die door list er in lukt binnen te dringen in het kamp van de vijand; ze doodt hun aanvoerder Holofernes en weet aldus haar volk van de ondergang te redden. Op Maria worden dezelfde woorden toegepast waarmede de hogepriester van Jeruzalem Judith begroette: “Gij zijt de glorie van Jeruzalem, de vreugde van Israël, de eer van ons volk!” Omdat gij de kuisheid bemint hebt, daarom heeft de Heer U de kracht gegeven en daarom zijt Gij gezegend in eeuwigheid.”
Zinnebeelden: eikenblad en laurier
4) Esther, de voorspreekster van het Joodse volk
Zij is de Joodse echtgenote van Assuerus, koning van Perzië. Wanneer de koning op aanstichten van zijn grootvizier een decreet heeft uitgevaardigd om het Joodse volk uit te roeien, weet Esther door haar goedheid en macht het onheil van haar volk af te wenden. In Esther ziet het Kristen volk dan ook een voorafbeelding van Maria , wanneer het haar aanroept als: “Morgenster, Machtige Maagd, hulp der christenen.
Zinnebeelden: adelaar, leeuw en stier
MARIA BESCHREVEN
1) Het Hooglied
In dit heerlijk Bijbels gedicht vinden we een beschrijving van de bruid in gans haar schoonheid en pracht, o.a. met deze woorden: “Wie is het die daar neerblikt als de dageraad, schoon als de maan, zuiver als de zon!” Deze verzen worden door de kerkelijke liturgie toegepast op de H. Maagd Maria.
2) De Evangelisten
Het leven van Maria leren we hoofdzakelijk kennen door datgene wat de Evangelisten omtrent Haar vermelden. Hier volgens Mattheüs, Marcus, Lucas en Joannes, met hun symbolen: leeuw, stier, engel en arend.
MARIA’S LEVEN
DE BLIJDSCHAPPEN VAN MARIA
- De opdracht van Maria
Reeds als kind wordt Maria aan God toegewijd. Haar ouders , Joachim en Anna, leiden haar tot bij de hogepriester. Deze is omringd door een groep tempelmaagden die zich eveneens aan de dienst van God hebben gewijd.
2) De engel Gabriël boodschapt Maria
Een engel openbaart aan Maria het groot geheim dat zij uitverkoren werd om de moeder van Gods Zoon te worden.
3) Maria bezoekt haar nicht Elisabeth
De mededeling van de engel dat ook haar nicht een zoon zou ter wereld brengen was voor Maria een aansporing om Elisabeth en haar man Zacharias te gaan bezoeken.
4) Engelenkoor
Een koor van engelen verkondigt luid dat de Messias, de Verlosser van de wereld, zal geboren worden.
5) Jezus’ geboorte
In de stilte van de nacht is Gods Zoon geboren uit de Maagd Maria. Het grote werk der verlossing is begonnen.
6) Het volk van Bethlehem
Die eenvoudige herders zijn de eersten die de blijde boodschap vernemen dat de Messias geboren is. Onmiddellijk begeven zij zich op weg om het Goddelijk kind te aanbidden.
7) De aanbidding der wijzen
Ook aan de heidenen werd de komst van de Verlosser geopenbaard. Drie wijzen uit het oosten hebben een wonderbare ster gezien en begeven zich op weg om de nieuwgeboren koning der Joden te aanbidden. Ze zijn vergezeld van dienaars en een groep Bedouïenen.
8) De opdracht van Jezus in de tempel
Op de veertigste dag ging Maria met haar kind en Jozef naar Jeruzalem om het zuiveringsoffer op te dragen; zij offert twee jonge duiven, het offer der armen. De profetes Anna erkent het Goddelijk kind en de oude Simeon bezingt Gods lof omdat hij het geluk kent de Zoon van de Allerhoogste te mogen aanschouwen. Koorknapen en tempelmaagden begeleiden deze groep.
9) De vlucht naar Egypte
Door de wijzen ingelicht, wordt Herodes beangstigd om zijn kroon en beveelt al de kleine kinderen te doden. De H. Familie vlucht naar Egypte, waar zij blijft tot Herodes is gestorven.
10) De H. Familie te Nazareth
De H. Familie vestigt zich terug te Nazareth. In alle verborgenheid zou Jezus hier opgroeien tot Hij zijn openbaar leven begint.
11) Jezus en Sint-Janneke
Volgens de legende zouden Jezus en Sint-Janneke elkaar regelmatig opgezocht hebben om samen te spelen. Hier zien wij hen vergezeld met enkele speelgenootjes.
12) Jezus tussen de leraars
Na drie dagen zoeken, vinden Maria en Jozef de twaalfjarige Jezus terug in de tempel, waar Hij de schriftgeleerden verbaast door zijn wijze woorden.
DE DROEFHEDEN VAN MARIA
1) Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Smarten
Gevolgd van een groep knapen die de lijdenswerktuigen dragen
2) Jezus wordt veroordeeld
Een groep Joden, opgeruid door de hogepriesters Annas en Caïphas, eisen van Pilatus dat hij hun Jezus zou overleveren om Hem te kruisigen. Te laat begrijpt Judas de laagheid van zijn verraad en vlucht weg in wanhoop.
3) Ontmoeting langs de lijdensweg
Ondanks de hulp van Simon van Cyrene valt Jezus nog herhaaldelijk onder zijn kruis. In die toestand van volledige uitputting ontmoet Hij zijn moeder. Veronica dringt door de soldaten heen en droogt Jezus’ aanschijn af. Slechts enkele vrouwen volgen Jezus op zijn lijdensweg.
4) De kruisafdoening
Jezus’ dode lichaam rust nu op de schoot van Zijn moeder. Jozef van Arimathea en Nicodemus, twee gezaghebbende leden van de hoge raad, die in stilte Jezus’ leer aankleefden, hielpen mede aan Zijn begrafenis. Ook St.-Jan en enkele vrouwen hebben Jezus niet verlaten.
5) Lijdenskoor
Enkele lijdenszangen uit de liturgie vertolken de dankbaarheid van het volk om het grootse werk van de Verlossing, waarin Maria zulk een voorname rol vervult.
DE GLORIES VAN MARIA
1) Koningin der engelen
Gevolgd van engelen
2) Koningin van de drie Aartsvaders
Gevolgd van de drie Aartsvaders Abraham, Isaac en Jacob
3) Koningin van de drie profeten
Gevolgd van de twee voornaamste profeten Isaïas en Jeremias
4) Koningin der apostelen
Gevolgd van de twaalf apostelen
5) Koningin der martelaren, der belijders en der maagden
Op de wagen ligt het lichaam van de H. Stefanus, die door steniging de marteldood stierf, het is de eerste martelaar. Achter de wagen volgen: de martelaren HH. Laurentius, Tarcitius, Barbara en Catharina. De belijders HH. Rochus medepatroon van de parochie, Isidorus en Franciscus Xaverius. De maagden HH. Lutgardis, Agnes, Theresia van het Kindje Jezus, en maagden.
6) Koningin der heiligen
Gevolgd van de HH. Ludovicus, koning, Elizabeth van Hongarije, Ursula en gezelinnen, Aloïsius, patroon der jeugd en Carolus Borromeüs, kardinaal.
7) Koningin zonder vlek ontvangen
Onze-Lieve-Vrouw de Onbevlekte Ontvangenis, zoals Zij verscheen te Lourdes aan de kleine Bernadette. Zij is vergezeld van enkele vriendinnetjes.
8) Koningin van de Rozenkrans
Groep maagdekens die de 15 mysteriën van de rozenkrans dragen, samen met de vruchten van elk mysterie.
9) Koningin van de vrede
Gevolgd van het vredeskoor dat luid de grote waarheid verkondigt. De vrede zal slechts heersen als de mensen terug bidden, bijzonder tot Maria, en wanneer ze weer luisteren naar de stem van de paus: “Geen vrede zonder waarheid, rechtvaardigheid en liefde”.
10) Maria wordt gekroond
De engelen bazuinen over de werled de grote waarheid dat in Maria het eerste de erfzonde volledig werd overwonnen en dat Zij met lichaam en ziel verheerlijkt is in de Hemel.
