Paul Collaer

Van 1920 tot 1935 wordt hij leraar natuur- en scheikunde aan het Koninklijk Atheneum van Mechelen. Ondertussen neemt zijn muzikaal engagement een steeds belangrijker plaats in zijn leven in. Als lid van het Pro Arte – strijkkwartet (waar Fernand Quinet cello speelde), zal hij de grote promotor worden van de nieuwe muziek. Tussen 1921 en 1934 speelde dit ensemble in een reeks van 58 concerten 300 verschillende werken van 100 componisten, waarvan er toen 75 in leven waren.

Ter gelegenheid van deze legendarisch geworden concerten, werden de componisten uitgenodigd om bij de uitvoering aanwezig te zijn. Hierop gingen de meesten, zoals Satie, Darius Milhaud, Poulenc, Auric, Honegger, Alban Berg,Stravinsky, e.a. graag in. Zij logeerden ook meestal bij Collaer thuis, in Mechelen, wat hem tot persoonlijke vriend maakte van deze eminente kunstenaars. Stravinsky zal er het werk van Satie leren kennen, wat van invloed zal zijn op zijn werk. Milhaud componeert er verschillende werken en Paulenc componeert er een deel van zijn ballet “Les Biches”. Eric Satie kwam hem opwachten aan de schoolpoort om samen met hem naar huis te lopen.

Paul Collaer pendelt in die periode ook veel naar Parijs om naar de repetities van choreograaf Daghilev bij te wonen of om op een avond toevallig met Stravinsky in een Parijs café te belanden en er piano te spelen.

In 1936 moet hij, om gezondheidsredenen, zijn loopbaan als leraar opgeven. Hij wordt evenwel onmiddellijk binnengehaald bij het N.I.R., waar hij tot zijn oppensioenstelling in 1953, directeur werd van de muziekdienst der Vlaamse uitzendingen. De enorme mogelijkheden, die hem hierdoor geboden werden, greep hij met beide handen aan. Naast creaties van talrijke “avant-garde” composities van Bartok, Stravinsky, Prokofieff, Messiaen, Berg, Milhaud, e.a. voerde hij opnieuw in de vergetelheid geraakte werken uit van beroemde Italiaanse barokcomponisten, als de Cavalieri, Monteverdi, Cesti. In 1940 brengt Collaer de première van Orfeo van Monteverdi, een werk dat sedert de creatie in 1607 nooit meer integraal was uitgevoerd.

Vanaf 1954, na zijn oppensioenstelling, gaat hij zich meer en meer toeleggen op de studie van etnische muziek. Na jaren gewijd te hebben aan de avant-garde, voelt hij de drang om terug te gaan tot de oorsprong, de bron van de muziek, welke nog terug te vinden is bij primitieve volkeren of culturen.

Onder zijn impuls en in samenwerking met de Luikse universiteit, sticht hij de Cercle International d’études ethno-musicologiques, beter gekend als “Les Colloques de Wègimont. Vier maal, tussen 1954 en 1960, zullen specialisten te Wègimont bijeenkomen om zich te beraden over tal van etnomusicologische problemen. De akten van deze congressen werden door Paul Collaer gebundeld en uitgegeven. Ze vormen nog steeds een belangrijke studiebron voor etnomusicologen.

Zijn eigen bijdragen aan de musicologie zijn talrijk. Tussen 1930 en 1983 (hij was toen reeds 92 jaar oud !) publiceert hij 18 zelfstandige werken over moderne XXste eeuwse muziek, barokmuziek en traditionele volksmuziek. Daarnaast schreef hij ontelbare bijdragen in tijdschriften of gezamenlijke bundels. Zijn laatste artikel verscheen in 1986, hij was toen 95!

Het belang van zijn muzikaal engagement en zijn activiteiten levert hem een aantal belangrijke onderscheidingen en opdrachten op:

1953: Lid van de “Libre Académie de Belgique”
1956 – ’60: Professor muziekgeschiedenis aan de muziekkapel
koningin Elisabeth te Argenteuil
1957 – ’78: Lid van de Koninklijke Belgische Commissie voor Volkskunde, erelid vanaf 1978
1959 – ’65: Muziekraadgever en lid van de Administratieve Raad
van het Nationaal Orkest van België en van de
Filharmonische Vereniging.
1965: Editor of the Unesco Anthology of African Music
1982: Oprichting van het Ethnomusicologisch Centrum Paul
Collaer, in het museum voor Midden-Afrika te Tervuren.
1985: Officier in de Orde van Oranje-Nassau
Chevalier de la Légion d’Honneur
Cavaliere al merito della Republica Italiana Internationale muziekprijs van de Unesco (samen met Witold Lutoslawsky en Olivier Messiaen)

Paul Collaer overlijdt op 10 december 1989 op 98-jarige leeftijd in zijn woning te Bosvoorde¹In het archief van Ten Boome bevindt zich een audio opname (A0001) van een ‘In Memoriam’ dat werd uitgezonden op de radio (BRT 1 &3).  .

Deze interessante voordracht werd besloten met een oude aflevering van “Ten huize van …”, waarin Paul Collaer kon gezien en beluisterd worden. Dit document is ook interessant om de vergelijking te maken tussen de manier van televisiemaken toen, medio jaren ’60 en nu.

Info: het archief van Paul Collaer wordt bewaard in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika. De inventaris kan je hier raadplegen.